Xương Sọ Là Gì? Chức Năng Và Giải Phẫu Cấu Tạo Xương Hộp Sọ

Xương sọ là xương ở phần đầu giúp bảo vệ não – trung tâm thần kinh. Đây là cơ quan quan trọng giúp não bộ xác định được tín hiệu, âm thanh, phán đoán phương hướng. Để hiểu rõ hơn về cấu tạo, chức năng, cách bảo vệ xương hộp sọ, mời bạn đọc theo dõi bài viết sau.

Xương sọ người là gì?

Xương sọ người cung cấp cấu trúc cho đầu, giúp nâng đỡ khuôn mặt, đồng thời giúp bảo vệ não hiệu quả. Các xương trong hộp sọ có thể được chia thành xương sọ não và xương sọ mặt.

Trong hộp sọ của con người cũng sẽ có 2 loại xương khác nhau, bao gồm:

• Xương phẳng (Flat bones): Đây là loại xương mỏng, phẳng. Một số xương có thể có đường cong nhẹ.
• Xương không đều (Irregular bones): Đây là những xương có hình dạng phức tạp, không phù hợp với bất cứ loại xương nào khác trong cơ thể. 

Hộp sọ người hoạt động như một lớp tường thành vững chắc để bảo vệ não bộ bên trong, giúp cố định khoảng cách giữa hai mắt để có thể quan sát được lập thể. Đồng thời giúp cố định vị trí hai tai để não bộ nhận tín hiệu âm thanh và phán đoán phương hướng.

Một số thông tin quan trọng khác về hộp sọ người:

• Trong hộp sọ người có tổng cộng 22 xương.
• Ngoài xương cứng, trong hộp sọ cũng có sụn và dây chằng.
• Khung xương mặt của con người không bao gồm sụn mũi và răng.
• Hộp sọ của con người chứa các lỗ sinh học.
• Xương hàm là loại xương duy nhất trong hộp sọ có thể di chuyển.
• Hộp sọ nam lớn hơn và nặng hơn hộp sọ của nữ giới, ngoài ra hộp sọ của nữ cũng tròn và ít nhô ra ngoài.
• Xương hộp sọ được chia thành xương sọ và xương mặt, trong đó có 8 xương sọ và 14 xương mặt.
• Hộp sọ người là một cấu trúc chắc chắn, rất khó có thể đập vỡ. Trung bình cần đến 356.07kg mới có thể nghiền nát được hộp sọ người.

Vỡ xương sọ có nguy hiểm không?

Vỡ xương sọ là một chấn thương NGHIÊM TRỌNG và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Vỡ xương sọ có thể gây tổn thương trực tiếp đến não, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như chấn thương não, xuất huyết não, hoặc phù não. Nếu vỡ xương sọ làm tổn thương màng não hoặc da đầu, vi khuẩn có thể xâm nhập vào hộp sọ và gây nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm màng não.Ngay cả khi sống sót sau một chấn thương sọ, bệnh nhân có thể gặp phải các biến chứng lâu dài như mất trí nhớ, khó khăn trong việc tập trung, thay đổi tính cách, hoặc mất khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Giải phẫu hộp sọ của người

Cấu trúc hộp sọ ở người bao gồm những phần sau:

Cấu trúc xương sọ người

Xương sọ người được cấu tạo bởi 8 xương chính. Các xương này được gắn kết với nhau bằng đường khớp sọ. Đây là những dải mô dạng sợi có tác dụng giống như các đường kết nối.

8 xương chính ở hộp sọ người sẽ bao gồm các xương như nhau:

• Xương sàng (Ethmoid bone): Đây là một xương nhỏ có hình chữ nhật ở bên trong khoang mắt và phía sau khoang mũi.
• Xương trán (Frontal bone): Đây là xương phẳng tạo nên trán, kéo dài từ trán đến cơ ức đòn chũm và tạo thành một khớp nối với các cương đỉnh cho phép xử động. Xương này cũng tạo thành phần trên hốc mắt.
• Xương chẩm (Occipital bone): Xương chẩm được hình thành phía sau của đầu, kết nối với các ống chẩm và lỗ lớn ở đáy sọ có tủy sống đi qua. Cấu trúc xương nằm ở mặt dưới của hộp sọ, gần cột sống và đường khâu xương đệm ở phía sau hộp sọ.
• Xương đỉnh (Parietal bone): Đây là một cặp xương phẳng nằm ở hai bên đầu của người. Phía sau xương trán. 
• Xương bướm (Sphenoid bone): Đây là một xương bất thường nằm ở bên dưới xương trán, kéo dài theo chiều rộng của hộp sọ và tạo thành một phần của đáy sọ.
• Xương thái dương (Temporal bone): Đây là một cặp xương không đều nằm dưới mỗi xương đỉnh. Các xương này bao gồm xương gò má, xương chũm, mỏm trâm và cơ thính giác bên ngoài.

Ngoài các xương chính, hộp sọ con người còn bao gồm các xương phụ như sau:

• Zygomatic: Xương gò má.
• Maxillary: Xương hàm trên, tiếp giáp với xương mũi và tạo thành phần trên cùng của hàm.
• Nasal: Xương mũi để tạo thành sống mũi.
• Vomer: Xương lá mía có nhiệm vụ bảo vệ khoang mũi.
• Palatine: Xương vòm miệng.
• Inferior nasal conchae: Xương dưới trong khoang mũi.

Xem thêm: 

• Xương Sườn Có Bao Nhiêu Cái, Cấu Tạo Và Chức Năng Của Xương 

Các xương sọ được giữ với nhau bằng khớp độc nhất được gọi là đường khớp sọ, tạo thành từ các mối liên kết dày. Các khớp này có hình dạng đặc biệt, có tác dụng để liên kết tất cả các xương và tạo thành hộp sọ. Các đường khớp sọ không kết nối lại với nhau cho đến khi trường thành. Điều này cho phép não tiếp tục phát triển ở giai đoạn thơ ấu và thanh thiếu niên.

Lỗ sinh học và các khoang

Hộp sọ người có chứa các xoang, trong các xoang này chứa đầy không khí được gọi là xoang cạnh mũi và nhiều lỗ sinh học (foramina).

Các xoang được lót bằng các biểu mô hô hấp, có chức năng làm giảm trọng lợn của hộp sọ, hỗ trợ cộng hưởng giọng nói, làm ẩm không khí khi đi vào khoang mũi.

Các lỗ sinh học là những khe hở nhỏ bên trong hộp sọ. Lỗ lớn nhất là lỗ ở đáy sọ cho phép mạch máu, tủy sống và các dây thần kinh đi qua.

Chức năng của xương hộp sọ

Hộp sọ là một loại xương vô cùng quan trọng trong cơ thể con người, có nhiệm vụ bảo vệ não. Hộp sọ người cũng có các khoang không gian, được gọi là khoang sọ, chứa động mạch, màng não và dịch não tủy. Bên cạnh đó, hộp sọ cũng cung cấp sự gắn kết với các cơ quan ở đầu.

Về cơ bản, xương hộp sọ có ba chức năng chính đó là:

• Bảo vệ não và các cơ quan khác có liên quan.
• Cung cấp cấu trúc cho khuôn mặt và hỗ trợ nâng đỡ khuôn mặt.
• Định vị khoảng cách hai mắt và hai tai, có nhiệm vụ giúp con người có thể nhìn lập thể, phân luồng âm thanh và phán đoán phương hướng.

Những vấn đề thường gặp của hộp sọ

Xương hộp sọ của con người có thể gặp phải một số vấn đề nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của con người. Điều này có thể xuất phát từ việc bị chấn thương hoặc bẩm sinh hoặc gãy xương. Cụ thể bao gồm:

Gãy xương hộp sọ

Gãy xương là tình trạng xương hộp sọ bị nứt vỡ, tổn thương. Loại chấn thương này thường phụ thuộc vào lực tác động, vị trí bị trấn thương, vật thể gây chấn thương.

Cụ thể, có những loại gãy xương phổ biến bao gồm:

• Gãy xương lõm (Depressed): Đây là tình trạng vết nứt ở hộp sọ khiến một phần của hộp sọ bị lõm xuống.
• Gãy xương tuyến tính (Linear): Đây là tình trạng gãy xương dẫn đến vết nứt dài nhưng không làm xương bị di chuyển.
• Gãy nền sọ (Basilar): Đây là tình trạng gãy xương ở gần đáy hộp và là một tình trạng nghiêm trọng cần được điều trị nhanh chóng.
• Đường gãy khớp (Diastatic fracture): Đây là tình trạng gãy xương dọc theo đường nối khớp bên trong hộp họ, khiến hộp sọ trở nên rộng hơn. Tình trạng này thường xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh.

Nội dung hấp dẫn:

Xương Móng Là Gì? Cấu Tạo, Vị Trí Giải Phẫu Và Chức Năng 

Gãy xương thường xảy ra sau khi có một lực tác động mạnh vào đáy hộp sọ. Bất cứ tác động lực nào cũng có thể khiến xương hộp sọ bị tổn thương, bao gồm cả việc bị tai nạn, va đập với một vật thể, ngã, đập xuống đất hoặc bất cứ chấn thương nào khác.

Trong các trường hợp bị gãy lõm, hộp sọ có thể bị vỡ và có thể thấy nhìn thấy rõ thông qua ảnh chụp X-quang hoặc qua những dấu hiệu nhận biết cụ thể. Tuy nhiên đôi khi các vết nứt có thể không rõ ràng và không có dấu hiệu khiến người bệnh khó phát hiện ra. 

Theo đó, người bị gãy xương hộp sọ thường xuất hiện các triệu chứng sau:

• Chảy máu từ vết thương hoặc gần vết thương, xung quanh mắt, tai và mũi.
• Bầm tím xung quanh vị trí chấn thương, bầm tím dưới mắt hoặc sau tai.
• Thấy đau đầu dữ dội, nhất là ở vị trí bị trấn thương.
• Sưng tấy, đỏ, ấm tại vị trí chấn thương.

Ngoài ra, người bệnh còn xuất hiện các một số triệu chứng ít nghiêm trọng như: Đau đầu, buồn nôn, nôn, mờ mắt, bồn chồng, dễ cáu giận, mất khả năng thăng bằng, cứng cổ, đồng tử không phản ứng với ánh sáng, buồn ngủ, ngất xỉu.

Gãy xương sọ là một chấn thương đặc biệt, việc điều trị còn phụ thuộc vào nhiều yếu tốt, bao gồm sức khỏe, tuổi tác, lịch sử khám chữa bệnh cũng như mức độ nghiêm trọng của vết thương. Hầu hết các ca gãy sọ cần được điều trị nhanh chóng, kịp thời tại bệnh viện lớn bởi các bác sĩ có chuyên môn, tay nghề cao. 

Dính khớp xương sọ trẻ sơ sinh

Dính khớp sọ (Craniosynostosis) là tình trạng thường gặp ở trẻ sơ sinh, liên quan đến việc các khớp sọ đóng sớm. Điều này khiến hộp sọ có hình dạng bất thường và gây ảnh hưởng đến khuôn mặt, thậm chí là gây mặt lệch.

Các dấu hiệu khi bị dính khớp sọ thường dễ nhận thấy ở trẻ sơ sinh và rõ ràng hơn khi trẻ được vài tháng tuổi. Mức độ nghiêm trọng của tình trạng này phụ thuộc vào số lượng khớp và thời điểm dính khớp. Các dấu hiệu này bao gồm:

• Hộp sọ bị biến dạng.
• Có cảm giác thóp biến mất trên hộp sọ của trẻ.
• Sự phát triển của một mỏm cứng nhô lên dọc theo vị trí các khớp bị ảnh hưởng.
• Đầu của trẻ kém phát triển khi trẻ lớn lên.

Những nguyên nhân gây ra tình trạng dính khớp sọ ở trẻ sơ sinh thường không được xác định. Tuy nhiên các chuyên gia cũng cho biết, tình trạng này có thể liên quan đến một số yếu tố di chuyển như:

• Do nhiễm sắc thể: Đây là tình trạng dính khớp sọ phổ biến nhưng chưa được xác định nguyên nhân, mặc dù bệnh có thể là sự kết hợp giữa gen và các yếu tố môi trường.
• Do gen di truyền: Tình trạng này được gây ra bởi một số hội chứng di truyền như hội chứng Crouzon, Apert, Pfeiffer.

Nếu trẻ sơ sinh bị dính khớp sọ nhưng không được chữa trị tích cực và kịp thời sẽ làm ảnh hưởng đến sức khỏe và dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Biến dạng đầu vĩnh viễn.
• Chậm phát triển.
• Suy giảm chức năng nhận thức.
• Thờ ơ, không cảm thấy hứng thú với bất cứ điều gì.
• Suy giảm thị giác thậm chí còn dẫn tới mù lòa.
• Rối loạn chuyển động mắt.
• Tử vong.

Khi phát hiện trẻ bị dính khớp sọ, thông thường bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng phương pháp phẫu thuật. Do đó, nếu trẻ có những dấu hiệu bị bệnh, cha mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện chuyên khoa uy tín để được chẩn đoán và chữa trị kịp thời.

Click xem ngay:

• Xương Chậu Là Gì? Vị Trí, Chức Năng Và Cấu Tạo Chi Tiết 

Các vấn đề khác

Bên cạnh tình trạng gãy hộp sọ não và dính xương hộp sọ, con người còn phải đối mặt với một số tình trạng sức khỏe khác liên quan đến xương sọ bao gồm:

• Loạn sản xương đòn – sọ (Cleidocranial Dysostosis): Tình trạng đột biến gen gây ảnh hưởng đến sự phát triển của răng và xương, bao gồm cả xương sọ. Các triệu chứng phổ biến bao gồm: Hộp sọ mở rộng, trán dốc, xuất hiện xương thừa bên trong đường khớp sọ.
• Loại sản màng xương sọ (Craiometaphyseal): Hiện tượng di truyền dẫn đến hộp sọ dày lên, gây lồi trán và mắt mở to.
• Bệnh Paget xương (Paget’s disease of bone): Đây là tình trạng xương mới được hình thành nhanh hơn hoạt động bất thường của tế bào hủy xương, khiến xương giòn, yếu và dễ gãy.
• Loại sản xơ xương (Fibrous dysplasia): Gây đột biến trong các tế bào xương dẫn đến hình thành các mô sẹo trong xương. Điều này sẽ làm ảnh hưởng đến nhiều xương hoặc một xương nhất định tại một thời điểm.
• U xương (Osteomas): U xương là tình trạng phát triển các mô xương quá mức. Các u này thường là lành tính, không có triệu chứng dễ nhận biết. Tuy nhiên nếu khối u phát triển với kích thước lớn sẽ tạo áp lực lên dây thần kinh, làm ảnh hưởng đến thị giác và thính giác.

Xương hộp sọ là một bộ phận quan trọng. Do đó nếu nhận thấy có những dấu hiệu bất thường về sức khỏe tại khu vực này, người bệnh cần đến bệnh viện chuyên khoa để được chẩn đoán và chữa trị kịp thời.

Những biện pháp giúp bảo vệ xương đầu tốt nhất

Xương hộp sọ là một bộ phận quan trọng, giúp bảo vệ não, dây thần kinh và việc duy trì sức khỏe của xương là điều cần thiết. Cụ thể, mỗi người đều có thể tự tăng cường sức khỏe xương hộp sọ bằng cách:

• Đội mũ bảo hiểm để bảo vệ xương hộp sọ

Luôn phải đội mũ bảo hiểm, nhất là khi bạn di chuyển bằng xe máy, xe đạp địa hình. Đối với những người chơi trượt ván, trượt batin,… cũng cần bảo vệ xương sọ bằng cách lựa chọn những loại mũ bảo hiểm phù hợp với đầu. Đặc biệt, nên chọn những loại mũ dày, chất lượng, có lớp đệm lót, không nên dùng những chiếc mũ bảo hiểm đã bị móp, hỏng hoặc quá mỏng, không đủ độ an toàn.

• Thắt dây an toàn khi đi ô tô

Đối với những người di chuyển bằng xe ô tô, dù ngồi ở hàng ghế thứ nhất hay thứ hai, bạn cũng cần thực hiện nghiêm chỉnh việc thắt dây an toàn để tránh trường hợp bị va đập mạnh, lành ảnh hưởng đến xương sọ.

• Hạn chế nguy cơ té ngã

Khi di chuyển trên những đoạn đường trơn trượt, dễ bị té ngã, bạn nên sử dụng gậy hoặc những đồ bảo hộ khác để hạn chế té ngã.

• Xây dựng thực đơn dinh dưỡng giàu canxi

Canxi, photpho, magie, vitamin D là những dưỡng chất giúp tăng cường sức khỏe xương khớp. Vì vậy bạn nên tăng cường bổ sung những loại thực phẩm có chứa các thành phần dinh dưỡng này. Ví dụ như: Cá hồi, sữa, phomai, trứng, các loại hạt, ngũ cốc, rau bina, các loại đậu, trái cây,…

• Chú ý chăm sóc tốt cho trẻ sơ sinh

Đối với trẻ sơ sinh, phụ huynh hãy theo dõi đầu của trẻ để kiểm tra các dấu hiệu bất thường, Ngoài ra cần đảm bảo cho trẻ không ngủ ở một tư thế quá lâu, thay đổi hướng đầu cho bé khi ngủ, thay đổi cánh tay ôm bé khi bé ngủ. Nếu có thể thì nên bế bé thay vì cho bé nằm nôi, cũi…

Trên đây là một số thông tin về xương sọ ở người, chức năng cũng như những vấn đề thường gặp của loại xương này. Đây là một bộ phận quan trọng trong cấu tạo xương của con người. Do đó bạn hãy luôn bảo vệ chúng một cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh tật và những mối nguy hiểm đến tính mạng. Đặc biệt, khi gặp các chấn thương ở xương sọ, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa để thăm khám và điều trị kịp thời.