Gãy Xương Cổ Chân: Chẩn Đoán, Cách Điều Trị Phù Hợp

Gãy xương cổ chân là một chấn thương nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tình trạng này không chỉ gây ra đau đớn, sưng tấy mà còn đòi hỏi thời gian điều trị và phục hồi lâu dài. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng cũng như các phương pháp điều trị gãy xương cổ chân là điều cần thiết để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi và tránh các biến chứng tiềm ẩn.

Gãy xương cổ chân là gì?

Gãy xương cổ chân là tình trạng một hoặc nhiều xương trong vùng cổ chân bị nứt, rạn hoặc gãy hoàn toàn do chấn thương. Xương cổ chân bao gồm bảy xương nhỏ và trong trường hợp gãy xương cổ chân, bất kỳ xương nào trong số này cũng có thể bị tổn thương. Tình trạng trên có thể gây ra đau đớn nghiêm trọng, sưng tấy và mất khả năng di chuyển hoặc chịu lực ở vùng cổ chân.

Xem thêm: Gãy Xương Cẳng Chân – Cách Chẩn Đoán Và Điều Trị

Gãy xương cổ chân là một chấn thương nghiêm trọng cần được điều trị kịp thời và đúng cách để tránh biến chứng lâu dài. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người khác bị gãy xương cổ chân, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức để đảm bảo quá trình hồi phục tốt nhất.

Dấu hiệu gãy xương cổ chân

Dấu hiệu gãy xương cổ chân có thể bao gồm:

• Đau dữ dội: Cảm giác đau nhói, buốt hoặc đau âm ỉ ở vùng cổ chân, đặc biệt khi cử động, chịu lực.
• Sưng và bầm tím: Vùng cổ chân bị thương sẽ sưng lên nhanh chóng và có thể xuất hiện bầm tím do chảy máu dưới da.
• Biến dạng: Cổ chân có thể bị biến dạng, lệch khỏi hình dáng bình thường hoặc có thể nhìn thấy xương nhô ra ngoài trong trường hợp gãy hở.
• Hạn chế vận động: Khó hoặc không thể cử động cổ chân, đi lại hoặc đứng lên.
• Âm thanh bất thường: Có thể nghe thấy tiếng rắc hoặc lạo xạo khi xương gãy.
• Tê hoặc ngứa ran: Nếu dây thần kinh bị ảnh hưởng, có thể có cảm giác tê hoặc ngứa ran ở bàn chân hoặc ngón chân.

Nguyên nhân xương cổ chân bị gãy

Xương cổ chân bị gãy chủ yếu do các nguyên nhân sau:

• Chấn thương do xoắn hoặc lật cổ chân: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, thường xảy ra trong các hoạt động thể thao. Ví dụ như bóng đá, bóng rổ, chạy bộ hoặc đơn giản là khi đi trên địa hình không bằng phẳng, vấp ngã, trượt chân. Lực xoắn hoặc lật mạnh có thể làm các xương ở cổ chân vượt quá giới hạn chịu đựng, dẫn đến gãy xương.
• Va đập mạnh trực tiếp: Tai nạn giao thông, té ngã từ trên cao hoặc bị vật nặng đè lên cổ chân cũng có thể gây gãy xương. Lực tác động mạnh trực tiếp lên xương có thể làm xương gãy ngay tại vị trí va chạm hoặc gãy ở những vị trí khác do lực truyền.
• Loãng xương: Loãng xương là tình trạng xương trở nên yếu và giòn, dễ gãy hơn bình thường. Người bị loãng xương có nguy cơ gãy xương cổ chân cao hơn, kể cả khi chỉ bị chấn thương nhẹ.
• Tuổi tác: Người cao tuổi có nguy cơ gãy xương cao hơn do xương yếu đi theo tuổi tác.
• Giới tính: Phụ nữ sau mãn kinh có nguy cơ loãng xương cao hơn, do đó cũng dễ bị gãy xương cổ chân hơn.
• Một số hoạt động và nghề nghiệp: Những người tham gia các hoạt động thể thao có va chạm mạnh hoặc những người làm việc trong môi trường có nguy cơ té ngã cao cũng có nguy cơ gãy xương cổ chân lớn hơn.

Tìm hiểu ngay: Gãy Xương Ngón Tay – Bạn Đã Xử Lý Đúng Chưa?

Gãy xương cổ chân có nguy hiểm không?

Các biến chứng tiềm ẩn của gãy xương cổ chân bao gồm:

• Tổn thương dây chằng và gân: Gãy xương cổ chân thường đi kèm với tổn thương dây chằng và gân xung quanh, ảnh hưởng đến sự ổn định của khớp, khả năng vận động.
• Tổn thương mạch máu và thần kinh: Trong một số trường hợp, gãy xương có thể gây tổn thương mạch máu và thần kinh ở vùng cổ chân. Từ đó dẫn đến các vấn đề như tê bì, mất cảm giác hoặc thậm chí hoại tử mô.
• Nhiễm trùng: Nếu xương gãy đâm thủng da (gãy hở), nguy cơ nhiễm trùng rất cao. Nhiễm trùng có thể lan rộng và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.
• Hội chứng chèn ép khoang: Tình trạng tăng áp lực trong khoang cơ, có thể gây tổn thương mô và dây thần kinh.
• Khớp giả: Nếu xương không lành đúng cách, có thể hình thành khớp giả, gây đau và hạn chế vận động.
• Viêm khớp: Chấn thương khớp cổ chân có thể làm tăng nguy cơ phát triển viêm khớp sau này.
• Suy giảm chức năng vận động: Nếu không được điều trị đúng cách, gãy xương cổ chân có thể dẫn đến suy giảm chức năng vận động lâu dài, ảnh hưởng đến khả năng đi lại và các hoạt động hàng ngày.

Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp gãy xương cổ chân có thể được điều trị thành công với kết quả tốt. Việc điều trị kịp thời và đúng cách, kết hợp với phục hồi chức năng phù hợp, có thể giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và phục hồi chức năng vận động của cổ chân.

Cách chẩn đoán gãy xương cổ chân

Chẩn đoán gãy xương cổ chân thường bao gồm các bước sau:

Khám lâm sàng

• Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử chấn thương, các triệu chứng bạn đang gặp phải và xem xét các yếu tố nguy cơ như tuổi tác, hoạt động thể chất hay các bệnh lý nền.
• Tiến hành kiểm tra trực quan, sờ nắn vùng cổ chân để đánh giá mức độ đau, sưng, bầm tím, biến dạng và khả năng vận động.
• Bác sĩ cũng có thể kiểm tra các mạch máu và dây thần kinh ở bàn chân để đảm bảo chúng không bị tổn thương.

Tìm hiểu thêm: Gãy Xương Cẳng Tay Có Nguy Hiểm Không? Điều Trị Thế Nào?

Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp X-quang: Đây là phương pháp phổ biến nhất để chẩn đoán gãy xương cổ chân. X-quang giúp bác sĩ nhìn thấy rõ cấu trúc xương, xác định vị trí và mức độ gãy xương.
• Chụp CT: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT để có hình ảnh chi tiết hơn về xương và các mô mềm xung quanh. Đặc biệt là khi nghi ngờ có hiện tượng gãy xương phức tạp hoặc tổn thương khớp.
• Chụp MRI: MRI có thể được sử dụng để đánh giá tổn thương các mô mềm như dây chằng, gân và sụn.

Các xét nghiệm khác

• Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu để kiểm tra các vấn đề sức khỏe khác có thể ảnh hưởng đến quá trình lành xương.
• Sau khi chẩn đoán, bác sĩ sẽ xác định mức độ nghiêm trọng của gãy xương và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Điều trị có thể bao gồm bất động bằng nẹp – bó bột, phẫu thuật, hoặc kết hợp cả hai.

Điều trị gãy xương cổ chân

Điều trị gãy xương cổ chân phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của gãy xương, vị trí cụ thể của xương bị gãy cũng như tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến cho gãy xương cổ chân:

Điều trị bảo tồn

• Bất động bằng nẹp hoặc bó bột: Được sử dụng trong trường hợp gãy xương không di lệch (xương không bị lệch khỏi vị trí ban đầu) hoặc chỉ bị rạn nứt nhẹ. Bác sĩ sẽ đặt nẹp hoặc bó bột quanh cổ chân để giữ cho xương ở vị trí cố định, ngăn ngừa di lệch và hỗ trợ quá trình hồi phục. Thời gian bất động thường kéo dài từ 4 đến 6 tuần, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của gãy xương.
• Nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà: Bệnh nhân được yêu cầu nghỉ ngơi, tránh đặt trọng lượng lên chân bị thương để tránh làm xương bị lệch thêm. Chườm lạnh vùng bị thương trong 15 – 20 phút mỗi lần, khoảng 3 – 4 lần mỗi ngày trong vài ngày đầu để giảm sưng và đau. Khi nghỉ ngơi, nâng cao chân bị thương bằng cách đặt nó lên gối để giảm sưng. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để kiểm soát cơn đau và viêm.

Phẫu thuật

• Phẫu thuật kết hợp xương (Open Reduction and Internal Fixation – ORIF): Phẫu thuật là cần thiết khi xương bị gãy phức tạp, bị di lệch hoặc khi gãy xương ảnh hưởng đến khớp cổ chân. Phẫu thuật ORIF bao gồm việc sử dụng vít, đinh hoặc tấm kim loại để cố định các mảnh xương gãy lại với nhau. Phẫu thuật giúp tái lập sự ổn định và vị trí chính xác của xương, đảm bảo khả năng hồi phục tốt nhất. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ cần bất động cổ chân bằng nẹp hoặc bó bột trong một thời gian. Quá trình hồi phục có thể kéo dài vài tháng, bao gồm cả việc tái khám và vật lý trị liệu.
• Phẫu thuật cố định ngoài (External Fixation): Được sử dụng trong trường hợp gãy xương nghiêm trọng với tổn thương mô mềm hoặc trong các trường hợp khẩn cấp. Các kim loại hoặc đinh được đặt vào xương từ bên ngoài qua da, kết nối với khung cố định bên ngoài để giữ xương ở vị trí đúng. Phương pháp này giúp ổn định xương trong khi chờ mô mềm lành lại hoặc chuẩn bị cho phẫu thuật nội bộ sau đó.

Vật lý trị liệu

• Mục đích: Vật lý trị liệu là một phần quan trọng trong quá trình hồi phục, giúp khôi phục lại sức mạnh, phạm vi chuyển động và sự linh hoạt của cổ chân sau khi xương đã lành.
• Các bài tập: Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn các bài tập cụ thể để cải thiện sức mạnh cơ bắp xung quanh cổ chân, tái thiết lập sự ổn định và thăng bằng.
• Thời gian: Thời gian vật lý trị liệu phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của gãy xương và tiến trình hồi phục, có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng.

Phục hồi sau điều trị

• Sử dụng nạng hoặc gậy chống: Trong giai đoạn hồi phục, bệnh nhân có thể cần sử dụng nạng hoặc gậy chống để tránh đặt trọng lượng lên cổ chân, giảm áp lực lên xương đang hồi phục.
• Kiểm tra định kỳ: Bệnh nhân cần tái khám định kỳ để bác sĩ kiểm tra tiến trình lành xương bằng X-quang hoặc các phương pháp chẩn đoán khác. Điều này giúp đảm bảo xương đang hồi phục đúng cách và phát hiện sớm bất kỳ biến chứng nào.

Click xem ngay: Gãy Xương Gò Má – Phân Loại Và Biện Pháp Điều Trị Cụ Thể

Điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống

• Chế độ ăn giàu canxi và vitamin D: Hỗ trợ quá trình hồi phục xương bằng cách bổ sung các thực phẩm giàu canxi (như sữa, phô mai, hải sản) và vitamin D (như cá béo, trứng).
• Ngừng hút thuốc: Hút thuốc có thể làm chậm quá trình hồi phục xương, do đó bệnh nhân nên ngừng hút thuốc để cải thiện quá trình lành xương.

Phòng ngừa tái phát

• Tăng cường tập luyện: Sau khi xương đã lành hoàn toàn, bệnh nhân nên thực hiện các bài tập tăng cường sức mạnh cho cổ chân và các cơ xung quanh để ngăn ngừa chấn thương trong tương lai.
• Sử dụng giày dép phù hợp: Chọn giày dép có hỗ trợ tốt cho cổ chân, đặc biệt là trong các hoạt động thể thao hoặc khi đi trên bề mặt không bằng phẳng.

Cách chăm sóc người bị gãy xương cổ chân

Chăm sóc người bị gãy xương cổ chân là một quá trình cần sự cẩn thận và kiên nhẫn để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi và tránh các biến chứng. Dưới đây là các bước và lưu ý quan trọng trong việc chăm sóc người bị gãy xương cổ chân:

• Giữ bất động vùng cổ chân: Đảm bảo cổ chân bị gãy được giữ bất động bằng cách sử dụng nẹp, bó bột hoặc thiết bị cố định khác theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc giữ xương ổn định là rất quan trọng để xương có thể lành lại đúng cách.
• Hạn chế di chuyển: Khuyến khích người bệnh nghỉ ngơi và tránh đặt trọng lượng lên chân bị thương. Khi di chuyển, sử dụng nạng hoặc gậy chống để hỗ trợ.
• Giảm sưng và đau: Trong vài ngày đầu sau chấn thương, chườm lạnh vùng bị gãy có thể giúp giảm sưng và đau. Sử dụng túi đá hoặc khăn lạnh chườm lên cổ chân trong khoảng 15 – 20 phút mỗi lần, khoảng 3 – 4 lần mỗi ngày.

• Nâng cao chân: Khi nghỉ ngơi, nâng cao chân bị thương lên mức cao hơn tim (bằng cách đặt nó lên gối hoặc chăn) để giúp máu lưu thông tốt hơn và giảm sưng.
• Dùng thuốc theo chỉ định: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để kiểm soát cơn đau và viêm. Đảm bảo người bệnh dùng thuốc đúng liều lượng và thời gian quy định.
• Chăm sóc vùng băng bó hoặc bó bột: Đảm bảo vùng bó bột hoặc băng bó luôn được giữ sạch sẽ và khô ráo để tránh nhiễm trùng. Nếu băng bó bị ướt hoặc có mùi hôi, cần báo ngay cho bác sĩ.
• Kiểm tra dấu hiệu bất thường: Theo dõi da xung quanh vùng bó bột để phát hiện sớm các dấu hiệu như sưng, đỏ, đau tăng lên hoặc tê bì. Nếu thấy bột bị chật quá, gây đau hoặc mất cảm giác, cần liên hệ với bác sĩ.
• Bổ sung canxi và vitamin D: Tăng cường các thực phẩm giàu canxi (sữa, phô mai, sữa chua, hải sản) và vitamin D (cá béo, trứng, nấm) để hỗ trợ quá trình lành xương.
• Chế độ ăn uống cân bằng: Đảm bảo chế độ ăn uống đa dạng, giàu chất dinh dưỡng, bao gồm đủ protein, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ sự hồi phục tổng thể của cơ thể.
• Tái khám theo lịch hẹn: Đảm bảo người bệnh tuân thủ lịch tái khám định kỳ để bác sĩ kiểm tra quá trình hồi phục của xương, tháo hoặc điều chỉnh băng bó nếu cần thiết.
• Kiểm tra tiến độ hồi phục: Thường xuyên kiểm tra xem người bệnh có cải thiện về cơn đau, sưng và khả năng cử động của cổ chân không. Báo cáo ngay cho bác sĩ xương khớp nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
• Vật lý trị liệu phục hồi chức năng: Sau khi xương đã lành, bác sĩ có thể khuyến nghị vật lý trị liệu để khôi phục lại sức mạnh, phạm vi chuyển động và sự linh hoạt của cổ chân. Các bài tập này giúp tăng cường cơ bắp và cải thiện sự thăng bằng.
• Luyện tập đều đặn: Khuyến khích người bệnh thực hiện các bài tập theo chỉ dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu để đảm bảo quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi.
• Sử dụng giày dép phù hợp: Đảm bảo người bệnh mang giày dép có hỗ trợ tốt cho cổ chân, đặc biệt là trong quá trình hồi phục và khi bắt đầu tập luyện lại.
• Tập luyện tăng cường: Sau khi đã hồi phục, người bệnh nên tập các bài tập tăng cường cơ bắp quanh cổ chân để ngăn ngừa chấn thương trong tương lai.
• Khuyến khích và động viên: Quá trình hồi phục có thể kéo dài và gây mệt mỏi về cả thể chất lẫn tinh thần. Hãy động viên người bệnh, giúp họ giữ tinh thần lạc quan và kiên nhẫn trong quá trình điều trị.
• Tư vấn nếu cần thiết: Nếu người bệnh gặp khó khăn về tinh thần hoặc lo lắng về quá trình hồi phục, có thể cân nhắc tư vấn với chuyên gia tâm lý hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ.

Một số câu hỏi liên quan

Để hiểu hơn về chấn thương ở cổ chân này, các bạn có thể tham khảo thêm một số vấn đề thắc mắc sau đây:

Gãy xương cổ chân bao lâu thì lành?

Thời gian lành xương cổ chân phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Bao gồm mức độ nghiêm trọng của gãy xương, vị trí gãy, tuổi tác, sức khỏe tổng quát và việc tuân thủ điều trị của bệnh nhân. Tuy nhiên, nhìn chung, quá trình lành xương cổ chân có thể mất từ 6 đến 12 tuần.

Cụ thể hơn:

• Gãy xương nhẹ, không di lệch có thể lành trong khoảng 6 tuần.
• Gãy xương di lệch hoặc phức tạp mất từ 8 đến 12 tuần hoặc lâu hơn để lành hoàn toàn.
• Xương của trẻ em thường lành nhanh hơn người lớn, có thể chỉ mất khoảng 4-6 tuần.
• Quá trình lành xương có thể chậm hơn ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền.

Các giai đoạn lành xương:

• Giai đoạn viêm (1 – 2 tuần): Cơ thể phản ứng với chấn thương bằng cách tạo ra máu tụ và viêm.
• Giai đoạn tạo mô sẹo mềm (2 – 3 tuần): Các tế bào mới bắt đầu hình thành và lấp đầy khoảng trống giữa các mảnh xương gãy, tạo thành mô sẹo mềm.
• Giai đoạn tạo mô sẹo cứng (3 – 8 tuần): Mô sẹo mềm dần được thay thế bằng mô sẹo cứng, giúp xương trở nên chắc chắn hơn.
• Giai đoạn tái cấu trúc xương (vài tháng đến vài năm): Xương tiếp tục được tái cấu trúc và củng cố cho đến khi đạt được độ chắc khỏe như ban đầu.

Gãy xương cổ chân có đi được không?

Gãy xương cổ chân thường không thể đi lại được ngay lập tức. Việc đi lại phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của gãy xương và phương pháp điều trị. Vậy gãy xương cổ chân bao lâu đi được?

Trong giai đoạn đầu sau chấn thương:

• Bất động hoàn toàn: Cổ chân cần được bất động bằng nẹp hoặc bó bột để xương lành lại đúng vị trí. Trong giai đoạn này, bệnh nhân không nên đi lại hoặc chịu lực lên chân bị thương.
• Sử dụng nạng hoặc xe lăn: Bác sĩ sẽ hướng dẫn sử dụng nạng hoặc xe lăn để hỗ trợ di chuyển trong thời gian bất động.

Sau một thời gian điều trị:

• Gãy xương nhẹ, không di lệch: Sau vài tuần, khi xương bắt đầu lành lại, bác sĩ có thể cho phép bệnh nhân đi lại nhẹ nhàng với sự hỗ trợ của nạng hoặc giày đi bộ đặc biệt.
• Gãy xương di lệch hoặc phức tạp: Thời gian đi lại có thể kéo dài hơn và bệnh nhân cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ về việc tăng dần mức độ hoạt động.
• Phục hồi chức năng: Phương pháp vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức mạnh, sự linh hoạt và khả năng vận động của cổ chân sau gãy xương.

Gãy xương cổ chân là một chấn thương đòi hỏi sự chăm sóc đặc biệt và kiên nhẫn trong quá trình điều trị. Bằng cách tuân thủ đúng các hướng dẫn y tế và áp dụng các biện pháp chăm sóc phù hợp, người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn và trở lại cuộc sống bình thường. Hãy luôn chú ý đến sức khỏe của cổ chân, đặc biệt là khi tham gia các hoạt động có nguy cơ cao, để ngăn ngừa nguy cơ gãy xương và bảo vệ sức khỏe lâu dài.