Dị Ứng Thuốc Có Nguy Hiểm Không, Điều Trị Như Thế Nào Tốt Nhất?

Dị ứng thuốc không phải tình trạng hiếm gặp, rất nhiều người gặp phải tình trạng này với nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Vậy khi bị dị ứng bạn cần làm gì, có cách nào để ngăn ngừa phản ứng với các loại thuốc không? Theo dõi bài viết sau đây của VNMedipharm để được tư vấn chi tiết.

Dị ứng thuốc là gì? Nguyên nhân gây dị ứng thuốc

Dị ứng thuốc là phản ứng thái quá của cơ thể với một số thành phần hoạt chất nào đó có trong thuốc đang sử dụng.

Khi các chất này xâm nhập vào cơ thể gây kích ứng đến các mạch máu dưới da, sản sinh ra kháng thể Histamin – nguyên nhân gây dị ứng, mẩn ngứa ngoài da.

Tình trạng này có thể gặp ở nhiều đối tượng và bất kì loại thuốc nào. 

Một số nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng này có thể kể đến như:

• Thuốc sử dụng lần đầu: Khi tiếp xúc lần đầu với các chất lạ trong thuốc, hệ miễn dịch sẽ sinh ra phản ứng kích ứng và gây mẩn ngứa trên da. Tuy nhiên, dị ứng vẫn có thể xảy ra với loại thuốc đã dùng trước đó, nếu chứa tác nhân gây kích ứng.
• Người bệnh có cơ địa nhạy cảm: Tình trạng này thường gặp ở những người có cơ địa dị ứng. Do, cơ thể nhạy cảm và dễ bị kích ứng, xuất hiện các triệu chứng mẩn đỏ, ngứa ngáy khi dùng thuốc
• Do thành phần tá dược trong thuốc: Người bệnh có thể gặp kích ứng với một số thành phần tá dược, chất bảo quản và phụ gia khác có trong thuốc.
• Dùng thuốc không theo chỉ định: Thói quen tự ý mua thuốc và sử dụng thuốc cũng là nguyên nhân hàng đầu gây dị ứng. Tự ý dùng, thay đổi liều lượng thuốc sẽ khiến tình trạng dị ứng nặng thêm và chuyển biến nghiêm trọng.
• Thuốc hết hạn sử dụng: Khi thuốc bị quá hạn, các hoạt chất trong đó không còn tác dụng chữa bệnh nữa mà chính là mầm mống nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.
• Tác dụng phụ của thuốc: Có một số thuốc khi sử dụng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn như: nổi mề đay, mẩn ngứa, buồn ngủ, buồn nôn, nôn,…

Các nhóm thuốc có khả năng gây dị ứng

Dị ứng thuốc có thể xuất hiện ở mọi đối tượng với nhiều loại thuốc. Trong đó, nhóm thuốc có khả năng gây dị ứng cao nhất gồm:

• Thuốc kháng sinh: Đây là nhóm thuốc dễ gây dị ứng nhất. Một số loại thuốc phổ biến gồm: Penicillin; Streptomycin; Cephalosporin; Kanamycin; Erythromycin;….
• Vacxin, protein huyết thanh và một số tinh chất cơ quan
• Thuốc điều trị động kinh: Carbamazepin; Phenytoin;….
• Thuốc trị hạ sốt, giảm đau không steroid: Các nhóm thuốc này có thể gây dị ứng trong trường hợp sử dụng quá liều, thuốc hết hạn, cơ địa quá nhạy cảm,…

• Thuốc chống lao: Ethambutol; Rifampicin;…
• Thuốc trị sốt rét: Cloroquine; Hydro cloroquine;….
• Thuốc gây tê: Thuốc được dùng gây tê trước khi thực hiện tiểu phẫu hoặc phẫu thuật
• Thuốc chống đông máu: Heparin; thuốc kháng vitamin K;…
• Thuốc cản quang hoặc nhóm thuốc chứa iod: Sử dụng khi thăm khám và chẩn đoán bệnh, dùng trước khi tiến hành chụp X – quang.
• Thuốc kim khí nặng: Muối vàng, Bismuth, thủy ngân,….
• Thuốc bổ, vitamin: Vitamin PP, B1, B6; một số thuốc bổ gan, thận, khớp,…
• Một số nhóm khác: thuốc bôi ngoài da, thuốc nhuộm tóc, thuốc tẩy lông
• Thuốc Đông y và bài thuốc mẹo dân gian: Đa số các bài thuốc đều lành tính nhưng có thể gây dị ứng tùy thuộc cơ địa người bệnh. Do đó, người bệnh cũng không nên lạm dụng phương pháp điều trị này nếu bệnh tình không thuyên giảm

Có thể khẳng định, bất kỳ nhóm thuốc nào cũng có thể gây dị ứng. Mức độ và thời gian dị ứng kéo dài phụ thuộc vào nhóm thuốc đã sử dụng và cách xử lý của người bệnh.

Trong một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, nhóm thuốc dùng theo đường uống sẽ có tỷ lệ bị dị ứng cao nhất (chiếm đến 70%). Đối với các thuốc dùng đường tiêm nếu bị dị ứng sẽ xuất hiện triệu chứng ngay lập tức, đặc biệt là tiêm tĩnh mạch (do thuốc đi thẳng vào máu).

Tình trạng dị ứng do thuốc dùng đường tiêm cũng nguy hiểm hơn các đường dùng khác. 

Triệu chứng bị dị ứng thuốc là gì?

Triệu chứng dị ứng thuốc khá điển hình và dễ nhận biết, khi cơ thể bị kích người người bệnh có thể cảm nhận được ngay các dấu hiệu này. Một số biểu hiện của bệnh cần quan tâm như sau:

Triệu chứng điển hình

Biểu hiện ngoài da:

• Nổi mề đay toàn thân, da có màu đỏ sẫm hoặc màu tía
• Mề đay lan rộng thành từng mảng, có thể xuất hiện mủ, mụn nước 
• Phù nề vùng mặt, môi, mắt, lưỡi 
• Viêm loét các vùng niêm mạc miệng, bộ phận sinh dục
• Da khô, xuất hiện tình trạng tróc da
• Ngứa ngáy dữ dội, cơn ngứa ngày càng tăng và có xu hướng lan rộng

Biểu hiện chung khác:

• Nhiệt độ cơ thể tăng sốt cao trên 39 độ C, kèm biểu hiện co giật nguy hiểm
• Đau nhức xương khớp 
• Nổi hạch sưng to, có thể xuất hiện ở cổ họng, dưới hàm,…
• Buồn nôn, đau bụng, rối loạn tiêu hóa
• Thở nông, khó thở, thở rít do sưng đau cổ họng
• Tụt huyết áp, cơ thể mệt mỏi, có thể dẫn đến mất ý thức, hôn mê

Các triệu chứng chung của cơ thể nếu không được xử lý sớm sẽ rất nguy hiểm. Do đó người ngay khi thấy xuất hiện những dấu hiệu bất thường, người bệnh cần chủ động đi khám và điều trị sớm.

Dấu hiệu dị ứng thuốc theo tình trạng bệnh

Dị ứng thuốc có thể đi kèm theo một số bệnh lý liên quan đến da rất nguy hiểm, người bệnh cần cảnh giác để có phương pháp điều trị phù hợp. Các tình trạng bệnh sau đây cần được lưu ý:

• Mề đay cấp do thuốc: Thường gặp khi dùng thuốc đường uống và đường tiêm. Trên da xuất hiện mề đay, một số trường hợp nổi thành từng mảng lớn, có ranh giới rõ ràng với màu trắng hoặc hồng trắng. Kèm theo triệu chứng ngứa ngáy dữ dội, khó thở, đau bụng, tiêu chảy,…
• Nhiễm độc da cấp tính do thuốc (Phản ứng dị ứng chậm): Đây là tình trạng thường gặp nhất. Người bệnh gặp các vết ban đỏ trên da (màu đỏ tươi hoặc đỏ sẫm), có thể kèm mụn nước. Lớp da vùng có ban bị khô và bong tróc. Cơ thể mệt mỏi, sốt cao, niêm mạc vùng mắt, mũi, miệng, sinh dục bị viêm trợt loét rộng. Nhiều trường hợp có thể bị tụt huyết áp và rối loạn điện giải.

• Hội chứng Lyell: Đây được coi là dạng dị ứng thuốc nặng đặc trưng bởi một số biểu hiện như: nổi ban đỏ có mụn nước, loét rộng; có dấu hiệu tróc da như bị bỏng; sốt cao đột ngột; nguy hiểm hơn có thể xuất hiện tổn thương nội tạng và biến chứng nguy hiểm.
• Ban đỏ nhiễm sắc cố định: Tình trạng này có nguyên nhân do sử dụng nhóm thuốc kháng sinh, thuốc an thần, thuốc dùng ngoài da (hồ nước, thuốc mỡ Corticoid;….). Tổn thương chủ yếu ở dạng hình tròn như đồng xu màu hồng đỏ, xuất hiện ở một số vị trí như chân tay, bộ phận sinh dục.

Việc nhận biết đúng dạng bệnh rất quan trọng trong việc đưa ra hướng xử trí phù hợp. Tốt nhất người bệnh nên đi thăm khám để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Dị ứng thuốc có nguy hiểm không? Xử lý như thế nào?

Dị ứng thuốc là tình trạng nguy hiểm và tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây biến chứng khó lường. Đặc biệt, nếu gặp phải tình trạng sốc phản vệ và không được xử lý đúng cách có thể gây suy hô hấp, ngừng thở và hôn mê, nguy hiểm đến tính mạng. 

Tất cả quá trình từ lúc xuất hiện triệu chứng sốc phản vệ đến lúc hôn mê sâu chỉ kéo dài 2-3 tiếng. Do đó, có thể thấy tình trạng này thật sự nguy hiểm nếu gặp dạng sốc phản vệ. Trước hết người bệnh cần chú ý một số cách xử lý như sau:

Xử lý tại nhà với người nghi ngờ bị dị ứng thuốc

Các biểu hiện dị ứng có thể xuất hiện sau khi dùng thuốc từ 1-2 tiếng, lâu hơn có thể lên đến vài ngày. Để có bước sơ cứu ban đầu chuẩn xác, người bệnh và người nhà bệnh nhân cần lưu ý:

• Ngưng sử dụng loại thuốc nghi ngờ gây dị ứng ngay lập tức
• Cố gắng nôn ra là tốt nhất
• Nằm nghỉ ngơi hoàn toàn, đầu để thấp, chân cao hơn đầu. Nếu bệnh nhân buồn nôn, nên để nằm nghiêng, tránh ứ đọng dịch nôn ở cổ họng gây bít tắc đường thở
• Cho người bệnh uống nhiều nước, đặc biệt là nước khoáng để tăng điện giải
• Cần đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế nếu có biểu hiện bất thường.

Thực hiện xét nghiệm chẩn đoán chính xác

Khi tới cơ sở y tế, để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất về tình trạng của người bệnh. Bác sĩ sẽ đưa ra một số câu hỏi để xác định tình trạng dị ứng lâm sàng và làm một số xét nghiệm chính xác tình trạng bệnh như:

• Xét nghiệm máu: Xác định chính xác nguyên nhân gây dị ứng có phải do thuốc hay do nguyên nhân nào khác
• Test trên da: Người bệnh được tiêm một lượng thuốc nghi ngờ gây dị ứng vào vùng da lành, chờ một thời gian. Kết quả dương tính khi vùng da bị mẩn ngứa nổi đỏ. Ngược lại, kết quả xác định âm tính nếu không có biểu hiện nào bất thường trên da

Từ những triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm liên quan, bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định phù hợp nhất cho người bệnh. 

Sử dụng thuốc cải thiện triệu chứng

Nếu mức độ dị ứng do thuốc gây ra không nghiêm trọng, người bệnh hoàn toàn có thể tự khỏi mà không cần dùng thuốc. Tuy nhiên, một số trường hợp đi kèm triệu chứng cấp tính nên người bệnh cần được chỉ định một số nhóm thuốc hỗ trợ như sau:

• Thuốc dị ứng: Chỉ định nhằm cải thiện các biểu hiện ngoài da do dị ứng gây ra, như nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy,….
• Thuốc bôi ngoài da giảm ngứa: Cải thiện tình trạng ngứa ngáy ngoài da, làm dịu các vết sưng đỏ trên da
• Thuốc chống viêm corticoid: Sử dụng trong một số trường hợp người bệnh xuất hiện mề đay có mủ, có mụn nước, gây đau nhức. Phần lớn các trường hợp có thể dùng thuốc bôi, trong tình trạng nặng bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc uống.
• Thuốc cấp cứu trong tình trạng sốc phản vệ: Người bệnh sẽ được chỉ định tiêm trực tiếp Epinephrine vào cơ thể để khai thông đường thở, giúp hít thở bình thường
• Bù nước và điện giải nếu cần thiết: Một số trường hợp dị ứng gây rối loạn điện giải trong cơ thể, khiến người bệnh mệt mỏi. Khi đó, người bệnh cần được bù lượng nước và điện giải bằng cách tiêm truyền và theo dõi sát sao

Tùy tình trạng của bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định thêm một  số nhóm thuốc khác thích hợp. Tuy nhiên, người bệnh cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý mua, sử dụng thuốc sẽ dễ gây biến chứng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Biện pháp phòng ngừa dị ứng thuốc

Dị ứng thuốc được đánh giá là tình trạng nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, người bệnh cần chủ động phòng tránh tình trạng này và lưu ý một số vấn đề như:

• Không tự ý dùng bất kỳ loại thuốc nào, khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ
• Đối với các nhóm thuốc bổ hoặc vitamin, khi sử dụng cần theo dõi các chuyển biến của cơ thể để xử lý kịp thời
• Báo ngay với bác sĩ nếu có tiền sử bị kích ứng với thành phần nào đó của thuốc hoặc cơ địa dị ứng

• Với người có cơ địa nhạy cảm hoặc tiền sử dị ứng, cần test trước khi sử dụng thuốc
• Với nhóm thuốc uống, chỉ dùng nước khoáng uống cùng. Không dùng thuốc cùng với các loại nước khác, tránh gây tương tác và sinh phản ứng dị ứng
• Đeo vòng tay y tế – phụ kiện cảnh báo tình trạng dị ứng hoặc tiền sử dị ứng khác với nhân viên y tế và mọi người xung quanh

Bài viết vừa rồi đã cung cấp cho người bệnh một số thông tin liên quan đến dị ứng thuốc. Đây là tình trạng nguy hiểm và cần được xử lý khi bệnh có diễn tiến nghiêm trọng. Để hạn chế tối đa nguy cơ dẫn đến tình trạng này, người bệnh phải thận trọng khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào và cần hỏi ý kiến bác sĩ khi uống.