Thuốc Ketamine: Công Dụng Và Một Số Lưu Ý Khi Sử Dụng

Ketamine là một thuốc thuộc nhóm chất gây mê tách biệt nên được dùng phổ biến trong các ca phẫu thuật ngắn. Bên cạnh đó nó còn đem lại nhiều tác dụng tốt trong việc kiểm soát co giật ở những bệnh nhân gặp trạng thái động kinh liên tục. Để tìm hiểu chi tiết hơn về loại thuốc này và biết cách sử dụng đúng nhất, mời độc giả theo dõi bài viết chi tiết phía dưới đây của chúng tôi.

Ketamine là thuốc gì?

Ketamine là một loại thuốc gây mê phân ly (nghĩa là đóng băng nhận thức cảm giác) được kê theo đơn thuốc ở Hoa Kỳ kể từ năm 1970 cho cả người và thú y sử dụng. Thuốc có thể dẫn tới nhận thức sai lệch về quang cảnh, âm thanh, màu sắc, bản thân hoặc môi trường xung quanh người dùng. 

Ketamine là thuốc thuộc nhóm chất gây mê tách biệt (tạo ra cảm giác liên kết). Chúng còn được biết tới với tên gọi là Ketalar, Ketaset hay Ketanest. Những loại ma túy cùng danh mục này gồm ma túy gây ảo giác,  dextromethorphan (DXM), phencyclidine (PCP), khí cười hoặc N2O (đinitơ monoxit). Các loại ma túy này có thể khiến người dùng cảm thấy tách rời khỏi các cảm giác hay môi trường xung quanh. Họ sẽ cảm thấy như mình đang trôi nổi bên ngoài cơ thể. 

Nói chính xác thì Ketalar là một loại ma túy được sử dụng để gây mất nhận thức hoặc gây mê. Bên cạnh đó, chúng cũng có thể kích thích thư giãn, giảm đau ở người và động vật. Do đó, chúng được xếp chính thức vào loại III và được chấp nhận sử dụng trong các bệnh viện, cơ sở y tế như một loại thuốc gây mê.

Tuy nhiên, có rất nhiều đối tượng lạm dụng Ketalar cho mục đích giải trí do những tác dụng gây ảo giác, an thần và các ảnh hưởng phân ly mà nó mang lại. 

Thông tin chi tiết về thuốc gây mê Ketamine như sau:

Thuốc Ketamine có những dạng gì là gì?

Thuốc Ketamine có dạng màu trắng hoặc trong suốt khi tinh khiết, thường được điều chế và bán dưới dạng bột của các tinh thể nhỏ. Đôi khi, chúng sẽ được biến đổi dưới nhiều dạng màu khác nhau như màu trắng ngà hay màu nâu. Thuốc thường được nghiền thành bột mịn để có thể hít trực tiếp vào mũi hay hút cùng thuốc lá, cần sa hoặc pha vào đồ uống. 

Bạn cũng có thể bắt gặp Ketamine ở dạng viên, chúng có thể kết hợp được với nhiều loại thuốc ma túy khác nhưng sẽ gây gia tăng các phản ứng xấu. Thậm chí Ketaset còn được bán như thuốc lắc hoặc bị nhầm lẫn với thuốc lắc. 

Rất nhiều người sử dụng Ketaset ở dạng lỏng (hòa tan nó) hoặc tiêm qua tĩnh mạch để có hiệu quả nhanh chóng và mạnh mẽ hơn. Việc tiêm thuốc rất nguy hiểm vì nếu sử dụng quá liều, thuốc có thể gây ra thương tích hoặc dẫn tới nhiễm trùng như HIV, trong trường hợp dùng chung kim tiêm. 

Mục đích trị liệu, công dụng của Ketaset

Ketamine được dùng phổ biến trong y học thú y, với người nó có thể gây ra và duy trì trạng thái mất cảm giác cả trước, trong và sau phẫu thuật. Với các mục đích y tế, thuốc sẽ được tiêm vào cơ bắp hoặc thông qua tĩnh mạch. Ketaset được xem là an toàn như một loại thuốc gây mê, bởi chúng sẽ không làm giảm huyết áp hoặc giảm nhịp thở. 

Trong thực hành y tế trên người, thuốc được sử dụng trong các quy trình như sau:

• Ghép da.
• Thông tim.
• Thủ tục chỉnh hình.
• Can thiệp tiểu phẫu như nhổ răng, cắm răng,…
• Các quy trình chẩn đoán về tai, mắt, mũi và họng. 

Loại thuốc gây mê này còn được sử dụng trong bệnh viện để kiểm soát tình trạng co giật ở bệnh nhân gặp trạng thái động kinh liên tục. Đây là một loại động kinh có thể dẫn tới tổn thương não và gây tử vong. Mặc dù vậy, các nhà khoa học cũng chỉ rằng, Ketamine thường được sử dụng cho mục đích sau khi đã áp dụng các phương pháp khác mà không thu được hiệu quả. 

Ketaset có khả năng giảm đau, gây mất trí nhớ ngắn hạn, chẳng hạn như mất trí nhớ khi thực hiện một thủ thuật y tế. Bên cạnh đó, Ketaset cũng được dùng để kiểm soát cơn đau trong điều trị vết bỏng, chấn thương chiến trường và ở trẻ em không thể sử dụng các loại thuốc gây mê khác do bị dị ứng hoặc tác dụng phụ. 

Ngoài ra, nó còn rất được ưa dùng như một thuốc gây mê do có khả năng làm hạn chế nguy cơ khó thở cho người bệnh như thường xảy ra với opioids – nhóm thuốc có hiệu quả cao trong việc điều trị giảm đau. 

Vào năm 2014, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, việc truyền Ketamine sẽ làm giảm đáng kể một số triệu chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn – PTSD. Điều này được kiểm chứng thông qua 41 bệnh nhân đã trải qua một loạt chấn thương về tâm lý. 

Các nhà nghiên cứu cũng đang xem xét tới việc ứng dụng y tế khác của Ketamine, đặc biệt là trong vấn đề liên quan tới trầm cảm kháng trị, rối loạn sử dụng chất gây nghiện hay phòng ngừa tự tử. Tuy nhiên, việc sử dụng này vẫn đang gây còn gây tranh cãi nhiều. 

Theo đó, các tranh cãi nảy sinh về việc có nên sử dụng Ketamine ngoài nhãn hiệu để điều trị trầm cảm. Việc dùng thuốc ngoài hướng dẫn là những biện pháp không được phê duyệt từ Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA).

Thuốc được xem là tương đối an toàn để sử dụng trong thực hành y tế có kiểm soát. Nhưng chúng có thể bị lạm dụng cho nhiều mục đích khác nhau và nếu sử dụng ngoài giới hạn có thể chấp nhận thì rất dễ tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất, tinh thần. Trường hợp sử dụng kéo dài còn dẫn tới tình trạng tăng dung nạp thuốc và gây nghiện. 

Hướng dẫn sử dụng

Ketamine có cấu trúc tương tự như Phencyclidine (PCP) – một loại thuốc gây ảo giác tách biệt. Chúng có thể gây ra trạng thái nửa tỉnh, nửa mê và có cảm giác mất kết nối với không gian xung quanh. Loại thuốc mê này được sử dụng rộng rãi và được nghiên cứu để điều trị trầm cảm nặng trong các trường hợp khó. Tuy nhiên, Ketamine chỉ nên được sử dụng theo sự chỉ dẫn của các bác sĩ chuyên môn. 

Để đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng thuốc gây mê này, các bạn cần nắm được nhiều điều cơ bản như sau: 

Liều dùng và cách dùng

Liều dùng Ketamine sẽ được xác định tùy theo từng cá thể và được chia thành liều tiêm cơ bắp và tiêm tĩnh mạch. Cụ thể:

Liều tiêm tĩnh mạch:

• Người lớn: Từ 1,0 – 4,5mg/kg thể trọng.
• Trẻ em: Từ 0,5 – 4,5mg/kg thể trọng.

Liều trung bình gây mê trong khoảng từ 5 – 10 phút là 2,0 mg/kg thể trọng.

Liều tiêm bắp:

• Với người lớn: Liều tiêm bắp khởi đầu ở người lớn thay đổi từ 6,5 – 13,0 mg/kg thể trọng. Mỗi liều 10mg/kg gây mê được trong thời gian khoảng 12 – 25 phút. 
• Với trẻ em: 2,0 – 5,0 mg/kg thể trọng. Chúng có thể gây mê và duy trì bằng nửa liều khởi đầu. 

Người dùng cần áp dụng chính xác liều dùng thuốc Ketaset ghi trên bao bì, tờ hướng dẫn sử dụng thuốc hay chỉ dẫn của bác sĩ, dược sĩ. Bạn không được tự ý tính toán, áp dụng hay thay đổi liều dùng nếu không có sự đồng ý từ bác sĩ. 

Đối tượng sử dụng thuốc gây mê Ketamine

Thuốc sẽ được dùng cho các cuộc phẫu thuật có thời gian ngắn và trong khi can thiệp chẩn đoán gây đau đơn hay có dùng thiết bị hỗ trợ. Ketaset cũng có thể dùng để dẫn mê trước khi dùng các thuốc gây mê khác. Lúc này, thuốc sẽ giúp tăng cường hiệu quả các các loại thuốc gây mê yếu như N20 chẳng hạn. 

Việc tuân thủ sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn về công dụng, chức năng cho từng đối tượng cụ thể sẽ được nhà sản xuất ghi rõ trên tờ hướng dẫn. Hoặc bạn cũng có thể sử dụng theo tờ kê đơn của bác sĩ để đảm bảo an toàn tuyệt đối.

Nên làm gì trong trường hợp sử dụng quá liều thuốc Ketamine?

Nếu sử dụng quá liều Ketaset có thể làm ức chế hô hấp, vì thế cần dùng tới biện pháp thông khí để hỗ trợ. Trợ hô hấp bằng máy sẽ giúp duy trì độ bão hòa oxygen thích hợp trong máu cũng như giúp đào thải carbondioxyd thường được sử dụng như thuốc hồi sức.

Với các loại thuốc kê đơn thì cần phải có đơn thuốc của bác sĩ hoặc dược sĩ. Những loại thuốc không kê đơn thì cần có giấy hướng dẫn sử dụng từ nhà sản xuất. Các bạn cần đọc kỹ và làm theo hướng dẫn một cách chính xác những gì được khuyến cáo về thuốc. Khi dùng quá liều Ketaset, cần dừng uống ngay và báo cho bác sĩ hoặc tới ngay trung tâm y tế để được thăm khám và tư vấn điều trị. 

Với những trường hợp quá liều thuốc có các biểu hiện rõ rệt thì cần phải gọi cấp cứu để được hướng dẫn và trợ giúp. Các bạn nên nhờ người nhà mang theo sổ khám bệnh, mọi toa thuốc/lọ thuốc đã và đang sử dụng để bác sĩ có thể nhanh chóng chẩn đoán và điều trị chính xác.

Cần làm gì nếu quên một liều thuốc Ketamine?

Thông thường, với một số loại thuốc phổ biến chúng ta có thể uống trong khoảng 1 – 2 giờ so với quy định trong đơn thuốc. Trừ trường hợp có quy định nghiêm ngặt về thời gian sử dụng. Vậy nên bạn có thể uống thuốc Ketamine sau một vài tiếng nếu quên sử dụng. Tuy nhiên, nếu thời gian dùng thuốc đã quá xa thời điểm cần uống thì không nên uống bù vì rất dễ gây nguy hiểm cho cơ thể. 

Do đó, bệnh nhân cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trước khi quyết định. 

Ảnh hưởng và các tác dụng phụ của Ketamine

Khi sử dụng thuốc gây mê Ketamine, người bệnh có thể gặp phải một số tác dụng phụ không mong muốn như sau: 

• Thay đổi nhận thức về âm thanh hay màu sắc.
• Buồn ngủ.
• Gặp ảo giác, mê sảng, nhầm lẫn.
• Kích động.
• Buồn nôn. 
• Cảm giác thiếu liên kết với cơ thể, danh tính, môi trường xung quanh.
• Khó khăn trong việc suy nghĩ hay học tập, tập trung. 
• Giãn đồng tử hoặc gây ra tình trạng thay đổi thị lực. 
• Người dùng sẽ khó kiểm soát được chuyển động của mắt.
• Cử động cơ bắp không chủ ý, bị cứng cơ. 
• Nói lắp.
• Nhịp tim chậm.
• Hay quên. 
• Thay đổi hành vi.
• Cảm giác mất ngon miệng hoặc cảm thấy khó chịu ở dạ dày, nôn mửa. 

Mặc dù Ketaset được xem là tương đối an toàn trong y tế. Chúng không làm ảnh hưởng tới phản xạ đường hô hấp, cũng như không làm suy yếu hệ thống tuần hoàn như một số loại thuốc gây mê khác. Tuy nhiên, có không ít bệnh nhân đã báo cáo các cảm giác đáng lo ngại khi tỉnh dậy sau khi gây mê Ketamine như: Tăng huyết áp, tăng áp lực nội sọ hoặc áp lực trong não,…

Chính vì thế mà những người thuộc các trường hợp sau đây sẽ không thể nhận Ketamine cho mục đích y tế, cụ thể: 

• Người bị sưng não.
• Đối tượng bị tăng nhãn áp.
• Các trường hợp bị tổn thương não hoặc đang có khối u. 

Theo đó, nhà sản xuất Ketaset cũng khuyến cáo sử dụng thận trọng đối với các đối tượng như sau: 

• Người bị bệnh động mạch vành.
• Tăng huyết áp. 
• Bệnh tuyến giáp. 
• Nghiện rượu mãn tính. 
• Nhiễm độc rượu cấp tính.
• Đau ngực.
• Phình động mạch.
• Bệnh tâm thần. 

Được biệt, những tác dụng phụ này có thể mạnh hơn ở những người già trên 65 tuổi. Một số đối tượng khác có thể bị dị ứng với các thành phần có trong thuốc. Vậy nên, bệnh nhân bị dị ứng với bất cứ thành phần nào thì nên thông báo với bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ liệu pháp nào. Với những trường hợp cần sử dụng thuốc gây mê này cho mục đích điều trị thường xuyên cần kiểm tra huyết áp liên tục. 

Một số câu hỏi thắc mắc khác về thuốc gây mê Ketaset

Dưới đây là một số câu hỏi thắc mắc của người dùng về loại thuốc gây mê Ketaset. Cụ thể như sau:

Ketamine tác động nhanh như thế nào?

Thông thường một mũi tiêm mang lại phản ứng rất nhanh, các hiệu ứng sẽ xảy ra trong khoảng từ 1 – 5 phút. Trong khi việc hít vào sẽ mất từ 5 – 15 phút, tiêu thụ bằng miệng cần từ 5 – 30 phút. 

Những tác động của việc lạm dụng thuốc Ketaset thường chỉ kéo dài từ 1 – 2 giờ, nhưng cảm giác, sự phán đoán và khả năng kiểm soát hoạt động của người dùng sẽ bị ảnh hưởng tới 24 giờ hoặc có thể lâu hơn. Người dùng có thể cảm thấy bay bổng, kích thích và hiệu ứng hình ảnh sai lệch.

Tình trạng nghiện Ketamine

Do đây là một chất kiểm soát loại III, nên nếu sử dụng lâu dài người dùng có khả năng bị phụ thuộc rất cao. Điều này sẽ dẫn tới tình trạng tăng dung nạp thuốc hoặc các triệu chứng cai khi giảm hay ngừng sử dụng. Việc bỏ thuốc dễ khiến người bệnh bị trầm cảm, lo lắng, hồi tưởng, mất ngủ. 

Nhiều người dùng mãn tính thường bị chìm đắm trong việc sử dụng Ketaset với nỗ lực trải nghiệm lại các tác động phân ly hay hưng phấn của lần sử dụng đầu tiên. Những biến chứng của việc sử dụng lâu dài thuốc gây mê này có thể gây tử vong. 

Khi sử dụng Ketamine với các chất kích thích khác

Theo chia sẻ từ WHO, độc tính riêng của Ketamine không có khả năng dẫn tới tử vong. Nhưng nếu kết hợp loại thuốc gây mê này với các chất khác như rượu sẽ làm tăng tác dụng an thần, khiến bạn bất tỉnh nhanh chóng, đột ngột. Thậm chí chúng còn khiến người dùng ngừng thở, dẫn tới quá liều và tử vong. 

Khi dùng Ketaset với thuốc giảm đau như GBL, rượu, các loại thuốc thuộc nhóm Benzodiazepin (Valium), thuốc phiện Heroin sẽ khiến người dùng bất tỉnh nhanh và bất ngờ hơn. Điều này cũng có thể khiến họ ngừng thở hoặc bị ngạt thở. 

Trường hợp uống Ketaset với chất kích thích như thuốc lắc, cocain có thể gây áp lực lên tim, khiến chúng phải hoạt động quá tải. Từ đó làm tăng khả năng bị kích động, lo lắng cũng tăng lên. Sử dụng chất kích thích sẽ khiến người dùng di chuyển không ngừng trong khi tác dụng của Ketaset là hạn chế cử động nên dễ làm tăng khả năng gây tai nạn dẫn tới chấn thương. 

Tương tác thuốc

Khi sử dụng Ketamine cùng các loại thuốc khác có thể dẫn tới một số tương tác thuốc như sau:

• Ketaset làm tăng tác dụng ức chế của Opioid và Barbiturat. 
• Thời gian gây mê sẽ kéo dài trong trường hợp tiền mê bằng Hydroxyzine, Diazepam và Quinalbarbitone. 
• Thuốc gây mê có thể tăng mạnh tác dụng của Ergometrin và Tubocurarine nhưng không làm thay đổi tác dụng của Succinylcholine và Pancuronium.
• Trong trường hợp điều trị tuyến giáp trạng, Calypsol có thể làm tăng nhịp tim và huyết áp. 
• Barbiturate có tương kỵ hóa học với Ketaset nên thường không được dùng chung trong một ống tiêm. 

Bạn cần biết rằng, tương tác thuốc với các loại thuốc khác thường rất phức tạp do ảnh hưởng của những thành phần có trong thuốc. Các nghiên cứu hoặc khuyến cáo sẽ chỉ nhắc tới những trường hợp tương tác phổ biến khi dùng. Do đó, bạn không được tự ý áp dụng các thông tin về tương tác thuốc Ketaset nếu như bạn không phải là nhà nghiên cứu, bác sĩ hay người có chuyên môn về y khoa. 

Cách bảo quản

Về cách bảo quản, thuốc gây mê này không yêu cầu cách bảo quản quá phức tạp. Các bạn chỉ cần để thuốc ở nhiệt độ từ 15 – 30 độ và tránh ánh nắng trực tiếp từ mặt trời. Bên cạnh đó, người dùng cũng cần đọc kỹ hướng dẫn thông tin bảo quản thuốc được ghi trên bao bì và tờ hướng dẫn sử dụng Ketaset.

Nên kiểm tra hạn sử dụng thuốc trước khi dùng, bạn không sử dụng thuốc cần thu gom và xử lý theo hướng dẫn của người phụ trách y khoa hoặc hướng dẫn từ nhà sản xuất. Các loại thuốc thông thường sẽ được bảo quản ở nhiệt độ thường nhằm tránh tiếp xúc với ánh nắng, nhiệt độ cao. Vì điều này sẽ làm biến đổi, chuyển hóa các thành phần có trong thuốc, gây ảnh hưởng tới sức khỏe người dùng. 

Những tác động lâu dài của thuốc Ketamine đối với sức khỏe

Bên cạnh những chỉ dẫn về cách sử dụng, các tác dụng không mong muốn thì các bạn cũng nên lưu ý về tác động lâu dài của thuốc Ketamine đối với sức khỏe. Một số tác dụng phổ biến nhất đã được ghi nhận với các bệnh nhân sử dụng Ketaset gồm có: 

Suy giảm tinh thần

Sử dụng Ketaset thường xuyên sẽ gây ảnh hưởng lớn tới tâm trí, đặc biệt là khả năng ghi nhớ. Những ảnh hưởng không đủ nghiêm trọng có thể được xem là rối loạn tâm thần. Nhưng với người dùng thông thường, họ có thể nhận thấy họ không có sự phản xạ và nhận biết nhanh mà họ từng có. Điều này có thể rất nguy hiểm trong khi làm việc, học tập hay trong các mối quan hệ. Các tác hại như trên sẽ giảm và được cải thiện khi người dùng bỏ thuốc hoặc cai thành công. 

Tổn thương hệ tiết niệu

Với những bạn sử dụng Ketamine nhiều hơn một vài lần trên tuần sẽ có nguy cơ hỏng thận cao, nhất là bàng quang. Bởi các cơ quan trên không thể phục hồi trong ngày một hoặc ngày hai sau khi bị tổn thương. 

Tình trạng bàng quang hay còn được biết tới với chứng viêm bàng quang loét do Ketaset xuất hiện các triệu chứng như đi tiểu thường xuyên, tiểu tiện đau đớn. Dần dần, bệnh nhân sẽ dễ bị tiểu són và có thể đi tiểu ra máu. Một vài trường hợp, bệnh nhân đã phải tiến hành cắt bỏ bàng quang bị tổn thương, khiến họ không thể đi tiểu tự nhiên suốt phần đời còn lại. 

Bệnh lý này thậm chí còn phải khuyến khích người bệnh dùng nhiều Ketaset hơn hoặc ngăn người đó bỏ thuốc vì Ketaset có tác dụng tạm thời trong việc giảm các cơn đau. 

Chuột rút Ketamine

Không chỉ làm suy giảm tinh thần hay gây ra các tổn thương lên hệ tiết niệu, việc lạm dụng thuốc gây mê này còn khiến bạn bị chuột rút. Người bệnh sử dụng thuốc sẽ thường xuyên bị đau bụng co thắt dữ dội hay còn được gọi là chuột rút Ketamine. Nguyên nhân của biến chứng này chưa được lý giải cụ thể nhưng chúng có sự khác biệt với tổn thương bàng quang. 

Khi bị chuột rút, người bệnh sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc di chuyển, đi lại dẫn tới mất thăng bằng, dễ bị tai nạn. Do đó, các bạn cần đặc biệt lưu ý khi xuất hiện tình trạng này, đồng thời hãy thông báo tình trạng cho bác sĩ để có hướng giải quyết phù hợp hơn. 

Tóm lại, Ketamine là một loại thuốc gây mê, được dùng trong y học cho cả người và thú y. Cái quan trọng là chúng ta phải phân biệt được việc sử dụng trong y học hợp lệ khác với việc sử dụng chất này cho mục đích giải trí. Trường hợp được quản lý và sử dụng đúng cách bởi một chuyên gia y học được đào tạo bài bản, Ketaset sẽ là một loại thuốc an toàn có giá trị. 

Mặc dù vậy, nếu sử dụng thuốc trong môi trường giải trí, lạm dụng Ketamine có thể tạo ra kết quả xấu tới sức khỏe thể chất lẫn tinh thần rất khó lường. Về lâu dài, chúng có thể dẫn tới các tổn thương tâm lý và trong một số trường hợp còn gây tử vong. Vậy nên, khi có ý định sử thuốc bất cứ loại thuốc nào, bạn nên tới bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và kê toa cụ thể.